Kościoły i kaplice Ukrainy

Brody wspominane są w kronikach od 1084r., jako miejsce spotkania książąt Włodzimierza Monomacha i Jaropełka. Po tym jak w 1241r. Tatarzy zniszczyli Brody, wiodącą rolę w regionie zaczęło odgrywać Olesko. Po upadku księstwa Halicko-Wołyńskiego należały do państwa Litewsko-Ruskiego, a od 1432 roku - do Królestwa Polskiego (Ziemie Lwowskie województwa ruskiego). Dnia 22.08.1584r. Brody otrzymały prawo magdeburskie, wtedy też właściciel Stanisław Żółkiewski zmienił nazwę miasta na Lubicz, lecz w 1629r. nowy właściciel Stanisław Koniecpolski przywrócił miastu dawną nazwę. Dnia 01.10. 1779r. Brody uzyskały status wolnego miasta handlowego, w latach 1782-1787 były centrum cyrkułu. W 1866r. stały się miastem powiatowym, a od 1940r. - rejonowym centrum.

Katolicką parafię w Brodach w 1594 roku założył właściciel miasta Mikołaj Żółkiewski - syn Stanisława, odda­jąc jej na własność wieś Jazłowczyk. Pierwsza świątynia zbudowana jeszcze przed utworzeniem parafii, była drewniana. W dniu 11 marca roku 1646 wyżej wymieniony Stanisław Koniecpolski sporządził testament, w którym zobowiązał swego syna Aleksandra do zbudowania w Brodach murowanej świątyni, wydzielając niezbędne dla budowy fundusze. Trudności ekonomiczne nie pozwoliły wykonać woli ojca. Kościół parafialny zbudowany w latach 60-70-tych XVII wieku przez wnuka Stanisława konsekrowano w roku 1696 pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża świętego przez biskupa bakowskiego Amanda Czeszejkę (kolejny właściciel Brodów Jakub Sobieski w tym też roku przekazał parafię i kościół w Brodach biskupom bakowskim jako rezydencję). Do świątyni przeniesiono doczesne szczątki rodziny Koniecpolskich. Po rozgrabieniu Brodów przez Turków w 1696r. spłonęła część miasta razem z kościołem i dzwonnicą, lecz już w 1699r. świątynię odnowiono początkowo wysiłkiem biskupa Czeszejki, a po jego śmierci, biskupa Stanisława Biegańskiego. Kolejne pożary zadawały szkody miastu i kościołowi w latach 1715 (odremontowany przez Aleksandra Koniecpolskiego) 1742, 1763 i 1817.

Mimo dostatecznego finansowania parafii świątynia w Brodach była bardzo uboga i mała. Dnia 26.01.1825r. podjęto decyzję o poszerzeniu tej świątyni, co wkrótce zrealizowano. W roku 1844 zbudowano dzwonnicę, a w 1846 roku rozebrano mur otaczający kościół. Wielkie szkody w świątyni wyrządził pożar w Brodach w roku 1859 (uszkodzona została nie tylko budowla ale i wnętrze razem z ołtarzami), ale w krótkim czasie kościół odbudowano. Prawdopodobnie wtedy dobudowano kaplicę św. Teresy. W roku 1865 świątynia miała trzy ołtarze: główny z obrazem Chrystusa Ukrzyżowanego, a także boczne w kaplicach z obrazami św. Antoniego i św. Mikołaja oraz Matki Bożej i św. Trójcy. Kolejna rekonstrukcja tak świątyni jak i wyposażenia odbyła się w roku 1927. Remonty przeprowadzano także w latach 1930,1933 i 1935.

Parafię Brody, należącą do dekanatu krzemienieckiego diecezji łuckiej 13.03.1783r. władze austriackie razem z innymi 8 łuckimi parafiami przeniosły do archidiecezji lwowskiej (12.04.1796r. zmiany te zostały zatwierdzone przez Stolicę Apostolską). Pod koniec XVIII na początku XIX wieku parafia Brody, która w roku 1787 została siedzibą dekanatu liczyła od 2 do 3 tysięcy wiernych w mieście i prawie dwudziestu wsiach. W latach 30-tych i 60-tych XIXw. proboszcz ks. Michał Konarski obsługiwał ponad 4 tysiące rzymskokatolików, a w 70-tych i 80-tych latach ks. Jan Kowalski opiekował się blisko 6 tysiącami wiernych. W latach 1889-1894 proboszczem w Brodach był ks. Andrzej świsterski. Później parafia liczyła od 8 do 10 tysięcy wiernych, a także miała kaplice filialne: cmentarną z roku 1865 w Brodach oraz w Starych Brodach z r. 1901, w Suchowoli [6] z roku 1925, w Ponikowicy z r. 1929, w Berlinie [5] z roku 1934, w Jazłowczyku [7] z lat 1936-1937 i Sydonówce z roku 1937. W latach 1903-1929 proboszczem był ks. Stanisław Kraus, od 1932r. - ks. Hieronim Kozaczewski, a w latach 1937-1939 - ks. Emil Kobierzycki.

Po wojnie kościół [1, 2] przerobiono na salę sportową. Pod koniec lat 80-tych, księża ze Lwowa zaczęli tu odprawiać nabożeństwa dla rzymskokatolików, lecz w 1993 roku świątynię oddano grekokatolikom, którzy ją [3, 4] częściowo przebudowali między innymi dobudowując trzy kopuły. Parafianie zmuszeni byli używać tymczasowej kaplicy [8]. Dnia 19 września 1999 roku arcybiskup Marian Jaworski poświęcił miejsce na budowę nowego kościoła [10, 11], którą rozpoczęto tegoż roku według częściowo zmienionego projektu [9] architekta J. Stolarowa. Dziś do parafii Brody należą także Korsów, Łopatyn, Palikrowy i Podkamień.

W 1676r. z Podkamienia przyjechali do Brodów dominikanie i szukając ratunku przed napadami Tatarów, zbudowali miejskie warownie, które Stanisław Żółkiewski przemienił na potężną twierdzę. Od marca 1678r. Koniecpolski chcąc pozostawić mnichów, ofiarował im miejsce pod budowę kościoła św. Stanisława oraz niezbędne do tego fundusze. W dniu 11 października 1783r. klasztor dominikanów zlikwidowali Austriacy. Żeńskie zgromadzenia reprezentowały siostry dominikanki oraz siostry Miłosierdzia (założony w 1769r. klasztor ostatnich po pożarze 1801 roku został przeniesiony do Załoziec). Przed wojną były tu siostry sercanki, które dzisiaj też pracują w parafii.

Biskup Buczek M., Sedelnyk I.,
ARCHIDIECEZJA LWOWSKA OBRZĄDKU ŁACIŃSKIEGO.
Parafie, kościoły oraz kaplicy,
tom 1, część 1, wydanie drugie, Lwów, 2008